Kultura jest czułym barometrem, który sygnalizuje dość szczegółowo wewnętrzne przemiany każdej populacji i jej koneksje z innymi populacjami. Kultura stanowi istotę życia społecznego, decyduje o tożsamości danej grupy społecznej, jest wskaźnikiem wrażliwości moralnej i estetycznej człowieka. Brak zadawalającej teorii transformacji systemowo-ustrojowego odbija się niekorzystnie na pozycji kultury w całym kraju, również w lokalnym samorządzie. Brak jednoznacznych określeń dotyczących wartościowania samej kultury, czy kultura jest towarem, czy też jest wartością?
Ustrój demokratyczny jest ustrojem opartym na poszukiwaniu i uzyskiwaniu zgody i oparciu decyzji o wolę większości. Wobec braku profesjonalnych rozstrzygnięć i modelowych propozycji funkcjonowania samorządowych podmiotów kultury nie stworzono również przesłanek do podjęcia takowych demokratycznych decyzji.
Nowy ustrój zapewnia wolność, ale z wolności trzeba umieć korzystać, uzyskanie zaś takiej umiejętności nie jest bynajmniej czymś łatwym i prostym.
Wolny rynek – z jego prawami podaży i popytu, prawami konkurencji – stwarza, jak zbyt dobrze wiadomo, szczególnie trudną sytuację w dziedzinie kultury. Sytuację kultury na wolnym rynku najpełniej uświadamiać trzeba poprzez poświęcanie tym problemom systematycznych, możliwie pogłębionych badań i poszukiwanie rozwiązań sprzyjających kulturze.
Do podjęcia rozważań nad problemem kształtowania się działalności kulturalnej organizowanej i prowadzonej przez lokalne samorządy skłoniły mnie wieloletnie osobiste doświadczenia w pracy animatora kultury. Również w toku wieloletniej pracy zgromadziłem własne doświadczenia w tym zakresie. Często też prezentowane w oficjalnie publikowanych materiałach opinie o tej sferze działalności społecznej z zasadniczy sposób rozmijały się i w dalszym ciągu rozmijają się z rzeczywistością. Zapewne podstawową przyczyną prezentowania takich opinii było unikanie przez lokalnych przywódców życia kulturalnego w Żywcu, prób obiektywizacji tej wiedzy poprzez zlecanie określonych badań naukowych.
Wszystkie opinie wynikają jedynie z pobieżnych i subiektywnych ocen na poziomie wiedzy określanym często jako potoczny. Sposób prowadzenia dotychczasowych działań samorządowych w zakresie życia kulturalnego mieszkańców miasta unikał czynnych form komunikacji społecznej pomiędzy wybranymi przedstawicielami lokalnego samorządu a samymi wyborcami. Podejmowane inicjatywy zawierały jedynie wybrane opinie samych radnych bez procesy ich weryfikacji podjętej w publicznej dyskusji. Tak jednoznaczne opinie przedstawione powyżej jak i w poszczególnych rozdziałach wynikają z osobistych doświadczeń spełniania roli radnego w Żywcu. Osobiste doświadczenia są też źródłem mojej wiedzy o zakresach funkcjonowania samorządowej kultury w Żywcu. Brak jednoznacznych, merytorycznych rozstrzygnięć w tym zakresie kreuje proces degradacji form pracy samorządowych instytucji i placówek kultury w Żywcu.
Nową sytuację, w której funkcjonuje polska kultura, stwarza rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Społeczeństwo obywatelskie zapewnia szanse rozwoju aktywności kulturalnej na szczeblu lokalnym. Jest ono stale w fazie ogólnokrajowego eksperymentu.
Dawne hierarchie wartości ulegają dziś zmianom. Są to zmiany zachodzące powoli, a przy tym nie obejmują w równym stopniu wszystkie warstwy społeczne i środowiska.
Zróżnicowanie kulturowe, zróżnicowanie stylów życia i mentalności stale narastają. Społeczeństwo polskie w coraz większym stopniu różnicuje się według między innymi takich wymiarów, jak miejsce zamieszkania, wykształcenie, zamożność i grupa wiekowa.
Społeczeństwo obywatelskie jest docelowym modelem aktywności społecznej czyniące aktywność we wszystkich dziedzinach życia zbiorowego sposobem na zdolność do samo organizacji. Model ten zapewnia szansę rozwoju aktywności kulturalnej na szczeblu lokalnym, identyfikacją nie tylko z „Wielką Ojczyzną – Polską” i jej kultury narodowej, ale również z „małymi ojczyznami – ojczyznami prywatnymi”, ich miejscowym kolorytem.
W związku z przemianami struktury społecznej następują zmiany mentalności polskiego społeczeństwa, co stanowi również zagrożenie dla jego spójności, zróżnicowaniu tej mentalności w poszczególnych warstwach społecznych i środowiskach. Bez zmiany mentalności wchodzenie do Unii Europejskiej może stanowić dla społeczeństwa polskiego dość sporym niebezpieczeństwem.
Zagrożenie kulturowe, jakie stwarza telewizja polska, wynika między innymi z ciągle obniżającego się poziomu oferty programowej, w tym tandetności języka polskiego.
W coraz większej liczbie polskich domów zagościł komputer wraz z dostępem do internetu. Narastają obawy, iż nowe media mogą wyprzeć książkę, tradycyjnie będącą w Polsce szczególnym środkiem przekazu kulturowego, utrzymywaniem tożsamości narodowej.
W czasie względnej izolacji Polski od Zachodu zaszło wiele procesów, które konfrontują nas z nowymi wyzwaniami, jakim może być dziś tak modny „postmodernizm”. Nagłe skonfrontowanie polskiej kultury w ostatnich latach z nowymi, wcześniej nieznanymi zjawiskami w kulturze światowej przyczynia się do nasilenia zjawiska, które socjologowie nazywają „chaosem kulturowym”.
Polityka kulturalna niezbędna jest nie tylko na szczeblu państwowym, ale i na szczeblu samorządowym. Jej brak grozi albo niekonsekwentnymi, nieprzemyślanymi, czy wręcz przypadkowymi decyzjami finansowymi i organizacyjnymi, dotyczącymi instytucji kulturalnych, albo niedostrzeganiem roli tych instytucji i pomijaniem ich w działalności samorządu lokalnego.
Ważnym podmiotem działalności kulturalnej i wspierania takiej działalności są organizacje pozarządowe, w tym towarzystwa kulturalne. Do dnia dzisiejszego w Polsce nie stworzono przemyślanych ram prawnych dla działalności tych organizacji, co mogłoby poszerzyć w sposób zasadniczy spektrum działań na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.
Od kilkunastu lat odżywają działania na rzecz rozwoju lokalności i regionalizmów z równoczesnym przełamywaniem barier między poszczególnymi krajami i społeczeństwami zmierzając w stronę unifikacji świata oraz tworzenia cywilizacji globalnej. Ważnym dla uczestnictwa poszczególnego obywatela w zjawisku globalizacji jest równoczesna świadomość funkcjonowania w ramach „ojczyzny lokalnej”. To przecież rodzinna miejscowość z jej specyficzną atmosferą jest bliższe obywatelom lokalnych społeczności od niedookreślonym pojęciom świata czy kontynentu.
Z jednej strony jesteśmy świadkami zmierzania ku jedności skierowanej do tworzenia wspólnoty o wymiarze globalnym, z drugiej musimy sobie uświadamiać potrzebę odrębności regionalnych, narodowych, etnicznych. W trwającym procesie integracji europejskiej, wielokrotnie podkreślana jest w przypadku udziału Polski w strukturach poszerzonej Europy, rola kultury i jej miejsce w kształtowaniu osobowości obywatela. Wobec tych dynamicznych zjawisk społecznych i politycznych, koniecznym jest dookreślenie miejsca lokalnych struktur kultury samorządowej w sposób rzeczowy i kompleksowy. Zwrócenie uwagi na zagrożenia wynikające ze skomplikowanych przemian zarówno politycznych jak i ekonomicznych i społecznych, skłoni być może mieszkańców lokalnych społeczności do własnych przemyśleń i wyciągnięcia merytorycznych wniosków.
|
ostatnio dodana
